Beschermd landschap

De kern van het landschap is een opvallend vlak en open landbouwgebied dat langs verschillende zijden omzoomd wordt door grote boscomplexen.

Tot in het begin van de vorige eeuw vond je in het centrale deel van het beschermd landschap nog een uitgestrekte heide. Arme zandgronden werden begraasd en de heide en strooisellaag werden regelmatig afgeplagd om in de potstallen te gebruiken. Dit systeem hield de heide eeuwenlang in stand. Met de komst van nieuwe landbouwtechnieken en door een toegenomen bebossing kwam de heide steeds meer in de verdrukking. De heide trok zich terug in de hoekjes en kantjes in het landschap. Vandaag vind je nog waardevolle relicten in de wegbermen, rond de vennen en in de boscomplexen. De meer dan 100 poelen, putten en vennen die in de heide lagen vind je vandaag nog terug in en tussen de akkers en graslanden en in de omliggende bossen.

Een opvallend element in het vlakke landschap van de Brechtse Heide is zeker de Cisterciënzerabdij Onze-Lieve-Vrouw van Nazareth, in de volksmond ook de Trappistinnenabdij genoemd. De sobere kerktoren van de abdij is een herkenningspunt in zowat het hele gebied. In 1947 wordt er onder impuls van de abt van de Trappistenabdij van Westmalle gestart met de bouw van een cisterciënzerklooster op de Jan Bruynegatheide midden in de Brechtse Heide. Met de hulp van trappisten uit Westmalle wordt er 6ha bosgrond omgeploegd en 5000m³ grond verplaatst met wagonnetjes op rails. In 1950 trekken de stichteressen Brecht binnen. Het jaar erop wordt Nazareth tot autonome abdij verheven. De cisterciënzerstijl is, net zoals de levensstijl, eenvoudig, sober en leeg. Die eenvoud wordt in de afzonderlijke elementen van het gebouw weerspiegeld: geen versiering en geen beelden op het kruisbeeld en het beeld van Onze Lieve Vrouw in de kerk na. De baan voor de abdij was de eerste die in de Brechtse Heide verhard werd. Dit gebeurde pas in 1952.

Investeren in het landschap

In het kader van het Europese LEADER-programma voor plattelandsontwikkeling slaan de beheerders van de Brechtse Heide de handen in elkaar voor het behoud en onderhoud van dit unieke landschap.

Landbouwers, natuurliefhebbers, jagers, bos- en landeigenaars, gemeente, omwonenden, recreanten,…zetelen samen in de beheercommissie Brechtse Heide waar in overleg wordt afgesproken hoe we de Brechtse Heide leefbaar en waardevol platteland houden.

Na de opmaak van een landschapsbeheerplan door de provincie Antwerpen ondersteunt en begeleidt RL de Voorkempen waar nodig de beheercommissie in het uitvoeren van dit plan.

RL de Voorkempen richt zich op het ondersteunen van overleg en kennisuitwisseling tussen de verschillende beheerders van de Brechtse Heide, het laten uitvoeren door lokale beheerders van voorbeeldprojecten rond landschapszorg en het organiseren en ondersteunen van verschillende publieksactiviteiten die ook aan omwonenden in de streek de waarde van de Brechtse Heide en de inzet van betrokken partners moet tonen.